عرضه حدیث بر امام عسکریبا توجه به دوره بسیار کوتاه شش ساله امامت حضرت و حبس ایشان در پادگان نظامی، نمی‌توان عرضه‌های متعددی را انتظار داشت و کمی نمونه‌ها با وجود بررسی تقریبا تمام احادیث ایشان، نشانگر رکود جریان عرضه نیست. ۱ - احادیث منفردبه عبارت دیگر، نسبت تعداد احادیث عرضه شده به احادیث نقل شده از ایشان، کمتر از همین نسبت در احادیث صادقین (علیه‌السّلام) نیست. شکل عرضه در این دوره، تفاوتی با گذشته ندارد و در هر دو زمینه احادیث منفرد و مجموعه‌ای صورت گرفته است: احادیث منفرد ۱.۱ - تعداد رکعات نماز ماه رمضانیک. شیخ طوسی در «تهذیب» به طریقه خود از احمد بن محمد بن مطهر نقل می‌کند: کتبت الی ابی محمد (علیه‌السّلام) : ان رجلا روی عن آبائک (علیه‌السّلام) : ان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ما کان یزید من الصلاة فی شهر رمضان علی ما کان یصلیه فی سائر الایام. فوقع (علیه‌السّلام) : کذب؛ فض الله فاه! صل فی کل لیلة من شهر رمضان عشرین رکعة الی عشرین من الشهر، وصل لیلة احدی وعشرین ماة رکعة، وصل لیلة ثلاث وعشرین ماة رکعة، وصل فی کل لیلة من العشر الاواخر ثلاثین رکعة. احمد بن محمد مطهر می‌گوید: به امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) نوشتم که فردی روایت کرده است از پدران شما که رسول خدا در ماه مبارک رمضان، افزون بر دیگر روزها نماز نمی‌خواند. امام در پاسخ نوشت: دروغ گفته است؛ خدا دهانش را خرد کند! در هر شب از ماه رمضان، بیست رکعت نماز بگذار تا بیستم ماه و در شب بیست و یکم، صد رکعت و در شب بیست و سوم نیز صد رکعت نماز بگذار و در هر یک از ده شب آخر، سی رکعت نماز بجا آر. ۱.۲ - احادیث وقف و صدقهدو. عرضه دیگری که می‌توان آن را حد میانه احادیث منفرد و مجموعه‌ای دانست، عرضه‌ای مربوط به احادیث وقف و صدقه می‌باشد. مسئله چگونگی وقف و دائمی بودن یا نبودن و حالتها و صورتهای گوناگون آن که بستگی فراوانی به خواسته‌ها و نیت واقف دارد، پاسخها و راه حل‌های متفاوتی را در پی داشته است. بازتاب نخست این تعدد، اختلاف بوده است و از این رو، صفار (محدث مشهور شیعی) به امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) نامه می‌نویسد و از سبب این اختلافها جویا می‌شود. شیخ صدوق و شیخ طوسی این مکاتبه را گزارش کرده‌اند و کلینی نیز بدون نام بردن از صفار، آن را آورده است. صدوق می‌گوید: کتب محمد بن حسن الصفار (رضی الله عنه) الی ابی محمد الحسن بن علی (علیه‌السّلام) فی الوقوف و ماروی فیها عن آبائه (علیه‌السّلام) ؛ فوقع (علیه‌السّلام) : الوقوف تکون علی حسب ما یوقف اهلها، ان شاء الله تعالی. صفار به امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) نامه می‌نویسد و درباره وقفها و آنچه در مورد آن از پدرانش روایت رسیده، جویا می‌گردد. امام می‌نگارد: وقفها بر طبق آنچه صاحبانشان وقف کرده‌اند، (اداره) می‌شود، ان شاء الله! از صفار در همین موضوع، مکاتبه‌ای دیگر گزارش شده است که خود، عرضه‌ای مستقل به شمار می‌آید. از آنجا که مکاتبه به شکلهای فقهی وقف می‌پردازد و احتیاج به بررسی علمی دارد، از آوردن آن خودداری می‌کنیم. ۲ - عرضه مجموعه‌های روایییک. افزون بر احادیث منفرد، مجموعه‌های روایی متعددی بر امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) عرضه شده است که بزرگترین آنها را می‌توان مجموعه کتابهای بنی فضال دانست. بنی فضال، خاندان بزرگی از شیعه بودند که راویان مشهوری در میان آنان پدید آمد. اینان در جریان انتقال امامت از امام صادق (علیه‌السّلام) به امام کاظم (علیه‌السّلام) ، از صراط حق لغزیدند و معتقد به امامت عبدالله افطح شدند. از این رو، مورد سوء ظن شیعیان قرار گرفتند و صحت روایات و کتابهایشان مورد تردید قرار گرفت و این در حالی بود که کتابهای آنان در همه جا پخش شده بود. ۲.۱ - کتابهای بنی فضالاین مشکل همگانی سبب شد که شیعیان به امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) مراجعه کنند و از درستی این کتاب‌ها جویا شوند و بگویند: کیف نعمل بکتبهم و بیوتنا منها ملا؟ فقال صلوات الله علیه: خذوا بما رووا و ذروا ما راوا. با کتابهای بنی فضال چه کنیم، در حالی که خانه‌های ما از آنها انباشته است؟ امام حسن عسکری ـ صلوات الله علیه ـ فرمود: آنچه روایت کرده‌اند، بگیرید و آنچه نظر داده‌اند، رها کنید. این عرضه کلی و اجمالی، تاثیر بسزایی در غنای فرهنگ شیعه داشته است و حسین بن روح نوبختی، نائب امام مهدی (علیه‌السّلام)، آن را به صورت یک قاعده مورد استفاده قرار می‌دهد که در بخشهای آینده بدان اشاره می‌شود. ۲.۲ - عرضه کتاب یوم ولیلهدو. دو عرضه دیگر، ولی با یک موضوع، بر امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) گزارش شده است. موضوع این دو، عرضه کتاب «یوم ولیله» یونس بن عبدالرحمان است که توسط دو راوی مختلف انجام گرفته است. راوی نخست، ابوهاشم جعفری است که کتاب را بر امام هادی (علیه‌السّلام) عرضه کرده است و دوباره آن را بر امام حسن عسکری (علیه‌السّلام) عرضه می‌کند. راوی دیگر، بورق بوسنجانی است که به سامرا می‌آید و پس از ورود بر امام عسکری (علیه‌السّلام) ، کتاب را ارائه می‌کند و از امام می‌خواهد که در آن بنگرد. امام پس از نگرش دقیق و صفحه به صحفه، می‌فرماید: هذا صحیح؛ ینبغی ان یعمل به. این درست است؛ سزاوار است بدان عمل شود. ۳ - عناوین مرتبطعرضه حدیث بر امامان؛ عرضه حدیث بر امام علی؛ عرضه حدیث بر امام حسن؛ عرضه حدیث بر امام حسین؛ عرضه حدیث بر امام سجاد؛ عرضه حدیث بر امام باقر؛ عرضه حدیث بر امام صادق؛ عرضه حدیث بر امام کاظم؛ عرضه حدیث بر امام رضا؛ عرضه حدیث بر امام جواد؛ عرضه حدیث بر امام هادی؛ عرضه حدیث بر امام مهدی. ۴ - پانویس۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عرضه حدیث بر امام عسکری»، تاریخ بازیابی ۹۵/۰۱/۱۷. |